آیین‌نامه طبیعت گردی
ماده۱ـ در این آیین نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
۱ـ وزارت: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی.
۲ـ کارگروه ملی: کارگروه ملی طبیعت گردی.
۳ـ کارگروه استانی: کارگروه طبیعت گردی استان‌ها.
۴ـ اداره کل: هر یک از ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان‌ها.
۵ ـ مناطق و محدودههای طبیعی خاص:
الف ـ مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست: مناطق چهارگانه شامل پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت‌شده (موضوع بند (الف) ماده (۳) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست) مصوب ۱۳۵۳ با اصلاحات بعدی و تالاب‌ها و مناطق ثبت‌شده در معاهده‌های بین‌المللی.
ب ـ مناطق تحت مدیریت و نظارت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور: محدودههای اراضی جنگلی، مراتع، بیابان‌ها، کویرها و دیگر پهنه‌های طبیعی.
پ ـ زمین‌بوستان (ژئوپارک)های ملی و جهانی در داخل کشور مورد تأیید فنی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور.
ت ـ محدودههای میراث طبیعی ملی و جهانی و محدودههای تاریخی ـ فرهنگی ـ طبیعی (ثبت‌شده توسط وزارت) دارای ظرفیت طبیعتگردی.
۶ ـ طبیعتگردی: گونه‌ای از گردشگری و سفر مسئولانه، غیرمصرفی و پایدار در طبیعت با تأکید بر حفظ و احیای محیط زیست، منابع طبیعی، فرهنگ، رفاه، رشد اقتصادی و احترام به جامعه محلی و اعتقادات و فرهنگ آن، تفسیر و آموزش که شامل فعالیت‌ها و خدمات گردشگری در طبیعت و مشتمل بر شاخه‌های مختلفی همچون بوم‌گردی (اکوتوریسم) و زمین‌گردشگری (ژئوتوریسم) است.
۷ـ طرح طبیعتگردی: طرحی که بر پایه تعریف طبیعتگردی به منظور بهره‌برداری در مناطق طبیعی با پایبندی حداکثری به اصول حفاظت و بهره‌برداری پایدار، متناسب با حفظ ظرفیت زیستی طبیعت و با هدف ارائه خدمات طبیعتگردی تهیه و حسب مورد به تصویب نهایی کارگروه ملی یا استانی می‌رسد.
ماده۲ـ دامنه شمول این آیین‌نامه مناطق و محدوده های طبیعی خاص میباشد.
ماده۳ـ به منظور مدیریت کلان، برنامه‌ریزی و هماهنگی در زمینه توسعه طبیعتگردی در مناطق خاص، تشویق و ترویج طبیعت گردی و تسهیل و هدایت فعالیت‌ها و امور مندرج در این آیین‌نامه، کارگروه ملی طبیعت گردی مرکب از اعضای زیر تشکیل می گردد:
۱ـ نماینده وزارت (معاون گردشگری به عنوان رئیس کارگروه).
۲ـ نماینده وزارت جهاد کشاورزی (رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور).
۳ـ نماینده سازمان حفاظت محیط زیست (معاون محیط زیست طبیعی).
۴ـ نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت (رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور).
۵ ـ یک نفر متخصص حوزه طبیعتگردی.
۶ ـ دستیار وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در امر مردمی‌سازی.
۷ـ نماینده دستگاه‌ها و معاونت‌های تخصصی مرتبط، حسب موضوع مورد بررسی در کارگروه (مدعو بدون حق رأی).
تبصره۱ـ دبیرخانه کارگروه ملی، در وزارت و دبیرخانه کارگروه استانی، در اداره کل مستقر است.
تبصره۲ـ ساختار و وظایف دبیرخانه کارگروه ملی و استانی بدون توسعه تشکیلات مطابق دستورالعملی خواهد بود که به تصویب کارگروه ملی خواهد رسید.
تبصره۳ـ تصمیمات کارگروه ملی به اتفاق آرای اعضای کارگروه ملی اتخاذ و توسط وزارت ابلاغ می‌گردد.
تبصره۴ـ متخصص حوزه طبیعتگردی با معرفی وزارت و تأیید کارگروه ملی برای مدت دو سال انتخاب می‌گردد.
تبصره۵ ـ اداره‌کل موظف است نسبت به تشکیل کارگروه‌های استانی متشکل از اعضای متناظر کارگروه ملی (به جز بند (۶)) در سطح استان و نماینده استانداری اقدام نماید. در کارگروه استان تهران، از شهردار تهران با حق رأی دعوت به عمل میآید.
ماده۴ـ دستگاه‌های عضو کارگروه ملی مکلفند نسبت به پیش‌بینی پست‌های سازمانی در ساختار اداری خود که مرتبط با طبیعتگردی در سطوح ستادی و استانی است با استفاده از ظرفیت‌های موجود و بدون توسعه تشکیلات یا ساختار جدید و با همکاری سازمان اداری و استخدامی کشور در چهارچوب قوانین و مقررات مربوط اقدام نمایند.
ماده۵ ـ وظایف کارگروه ملی در زمینه فعالیت‌ها و طرح‌های مرتبط با مناطق و محدودههای طبیعی خاص در چهارچوب قوانین و مقررات، به شرح زیر است:
۱ـ تدوین سیاست‌های اجرایی، دستورالعمل های اجرایی و تخصصی و سازوکارهای نظارتی با مشارکت دستگاه‌های ذی‌ربط.
۲ـ تصویب و نظارت بر اجرای طرح‌های طبیعتگردی با رعایت ضوابط عرصه و حریم میراث طبیعی و تاریخی ـ فرهنگی ثبت‌شده.
۳ـ حمایت از طراحی و معرفی محصولات، مناطق و مسیر‌های جدید و مستعد طبیعتگردی در کشور و معرفی آنها در سطح ملی و بین‌المللی.
۴ـ معرفی و ویژند (برند)سازی تولیدات و محصولات محلی در سطح اثرگذاری طرح‌های طبیعتگردی.
۵ ـ حمایت و پشتیبانی از فعالان حوزه طبیعتگردی و تبادل تجربیات و ارتباطات در سطح بین‌المللی.
۶ ـ حمایت و پشتیبانی از طرح‌های توانمندسازی جوامع محلی در راستای توسعه طبیعتگردی.
۷ـ تهیه پیوستهای فرهنگی مورد نیاز طرح طبیعتگردی و تدوین دستورالعمل‌های لازم برای ساماندهی و نظارت بر گشت (تور)های طبیعتگردی.
۸ ـ بسترسازی و تسهیل شرایط حضور خانواده‌ها در طبیعت و ترویج سفرهای خانواده‌محور.
۹ـ برنامه‌ریزی جهت ایجاد بستر‌های لازم برای هوشمندسازی فرایندها و استفاده از ابزار رقومی در توسعه طبیعتگردی کشور.
۱۰ـ برنامه‌ریزی در زمینه سازوکارهای حفاظتی، نظارتی و اجرایی ظرفیت برد گردشگری در مقصدها و مناطق مستعد طبیعتگردی.
۱۱ـ تدوین دستورالعمل ساماندهی و نظارت بر بیراهه‌نوردی (آفرودسواری) در عرصه‌های طبیعی کشور.
ماده۶ ـ دستگاه‌های عضو کارگروه ملی موظفند دستورالعمل و ضوابط مرتبط با طرح‌های طبیعتگردی در مناطق تحت مدیریت خود را در کارگروه ملی اعلام و نسبت به رفع موانع موجود اقدام نمایند.
ماده۷ـ اجرای طرح‌های طبیعتگردی در اراضی ملی واقع در مناطق چهارگانه و تالاب‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی با اولویت جوامع محلی و رعایت قوانین و مقررات طبق طرحی که به تصویب نهایی کارگروه ملی می‌رسد، انجام می شود. سازمان یادشده با رعایت ضوابط زیست‌محیطی، نسبت به انعقاد قرارداد استفاده از منافع فعالیت‌های تفرجی بدون واگذاری عرصه و اعیان و بدون ایجاد هرگونه حقوق مکتسبه، برای مدتی معین با قابلیت تمدید برای اشخاص مورد تأیید یا معرفی‌شده توسط وزارت اقدام می‌نماید.
تبصره۱ـ کلیه طرح‌های طبیعتگردی در داخل مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، تابع ضوابط ابلاغی و برنامه مناطق تفرجی مندرج در طرح‌های مدیریت این مناطق می‌باشند.
تبصره۲ـ طرح‌های طبیعتگردی مشمول گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی باید براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست مورد ارزیابی محیط زیستی قرار گرفته و مجوز لازم را اخذ نمایند.
تبصره۳ـ مشوق‌های حمایتی وزارت که منطبق با ضوابط دستگاه‌های عضو کارگروه ملی باشد، در عرصه‌های طرح‌های طبیعتگردی قابل تسری میباشد.
ماده۸ ـ اجرای طرح‌های طبیعتگردی مصوب کارگروه ملی واقع در عرصه‌های تحت اختیار سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، منوط به انعقاد قرارداد با سازمان مذکور در قالب ماده (۳) قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب ۱۳۴۶ با اصلاحات بعدی است.
ماده۹ـ سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مکلفند در صورت عدم انجام تعهدات توسط مجری طرح، مراتب را به وزارت جهت پیگیری ایفای تعهدات توسط مجری اعلام نموده و در صورت عدم انجام تعهدات، اقدامات قانونی لازم را به عمل آورند. نظارت بر حسن جریان خدمات طبیعتگردی بر اساس طرح مصوب بر عهده وزارت میباشد.
تبصره۱ـ تعهدات مجری در قبال وزارت برای اجرای طرح‌های طبیعتگردی باید به دستگاه‌های ذی‌ربط اعلام و در قراردادهای مربوط قید شود.
تبصره۲ـ مجوز بهره‌برداری هرگونه فعالیت گردشگری مطابق ضوابط آیین‌نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه‌بندی و نرخگذاری تأسیسات گردشگری و نظارت بر آنها، موضوع تصویب‌نامه شماره ۵۱۰۰۱/۷۵۷۹۱هـ مورخ ۱۳۹۴/۶/۱۱ و سایر مقررات گردشگری از سوی وزارت صادر می‌شود.
ماده۱۰ـ اعتبارات مورد نیاز برای اجرای تعهدات این آیین‌نامه از محل اعتبارات مصوب مربوط دستگاه‌های عضو کارگروه ملی تأمین می‌گردد.
ماده۱۱ـ وزارت مکلف است ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه با همکاری و مشارکت دستگاه‌های عضو کارگروه ملی شرح خدمات طرح‌های طبیعتگردی را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده۱۲ـ تصویب‌نامه شماره ۲۷۳۱۳/ت۳۳۴۷۲هـ مورخ ۱۳۸۴/۵/۵ با اصلاحات بعدی آن لغو می‌گردد.
معاون اول رئیس جمهور ـ محمد مخبر
