به منظور ساماندهی ضوابط مربوط به شناخت مشمولین ونحوه ارائه تعهدات قانونی به اتباع بیگانه شاغل در کارگاه های مشمول قانون تأمین اجتماعی، ایجاد وحدت رویه و همچنین رفع ابهامات مطروحه و تأکید بر اجرای صحیح مقررات قانونی مربوط، توجه واحدها را به رعایت موارد زیر جلب می نماید:
بخش اول - مستندات قانونی:
۱) طبق ماده ۵ قانون تأمین اجتماعی، “بیمه اتباع بیگانه که طبق قوانین و مقررات مربوط در ایران به کار اشتغال دارند، تابع مقررات این قانون خواهد بود” مگردر موارد زیر:
الف ) در صورتی که بین دول متبوع آنان و دولت جمهوری اسلامی ایران موافقت نامه های دو جانبه یا چند جانبه تامین اجتماعی منعقد شده باشد که در این صورت طبق موافقت نامه عمل خواهد شد.
ب ) هر گاه تبعه بیگانه طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران در کشور خود یا در کشور دیگر در موارد پیش بینی شده در ماده ” ۳ ” قانون تامین اجتماعی کلاً یا بعضاً بیمه شده باشند که در این صورت در همان موارد از شمول مقررات این قانون معاف می باشند .
تبصره : حوادث ناشی از کار اتباع کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره «۱۹» سازمان بین المللی کار از شمول بند «ب» مستثنی می باشد و نرخ و مأخذ حق بیمه طبق آئین نامه ای خواهد بود که توسط سازمان تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
۲) یکی از قوانین و مقررات مربوط پیرامون اشتغال اتباع بیگانه، قانون کار جمهوری اسلامی ایران می باشد و ضوابط مورد عمل درخصـوص این موضـوع در مبحث سـوم قـانون مزبور “مـواد ۱۲۰ الـی ۱۲۹” تـبیین گردیده است. بر همین اساس اتباع بیگانه در صورتی می توانند در ایران مشغول به کار شوند که دارای روادید ورود با حق¬ کار مشخص بوده و مطابق قوانین و آئین¬نامه های مربوطه، پروانه کار معتبردریافت نموده باشند.
بخش دوم - مشمولین:
۳) با توجه به مادۀ قانونی فوق الذکر، اتباع بیگانه شاغل در کارگاه های مشمول قانون تأمین اجتماعی به چهارگروه زیر قابل تقسیم می باشند :
گروه اول - اتباع بیگانه که به استناد صدر ماده ۵ قانون تأمین اجتماعی ، طبق قوانین و مقررات مربوط در ایران به کار اشتغال دارند.
گروه دوم - اتباع بیگانه مشمول بند « الف» ماده «۵» قانون تأمین اجتماعی .
گروه سوم – اتباع بیگانه مشمول بند «ب» ماده «۵» قانون تأمین اجتماعی .
گروه چهارم – اتباع بیگانه مشمول تبصره الحاقی به ماده «۵» قانون تأمین اجتماعی.
اینک به تشریح مشمولین گروههای چهارگانه فوق وتبیین ضوابط مربوطه، میزان حق بیمه و ارائه تعهدات قانونی پرداخته می شود.
بخش سوم- ضوابط بیمه اتباع بیگانه :
۴) ضوابط بیمه مشمولین گروه اول :
به موجب ماده «۵» قانون تأمین اجتماعی ، کلیه اتباع بیگانه ( به استثناء اتباع موضوع بندهای الف و ب ماده قانونی مذکور) که طبق قوانین و مقررات مربوطه در ایران اشتغال به کار دارند تابع مقررات عام قانون تامین اجتماعی می باشند و از لحاظ پرداخت حق بیمه و برخورداری از مزایای قانونی (به جز مقرری بیمه بیکاری) همانند سایر بیمه شدگان خواهند بود. بنابراین کارفرمایان مربوطه مکلفند لیست و حق بیمه آنان را طبق مقررات به سازمان تأمین اجتماعی ارسال و پرداخت نمایند ودر صورت تأخیر در ارسال لیست و پرداخت حق بیمه مشمولین این قانون ، جرائم مقرر در قانون دریافت جرائم نقدی از کارفرمایان همانند سایر بیمه شدگان کارگاه محاسبه و وصول خواهد گردید.
۵) کارفرمایانی که این قبیل اتباع بیگانه را به کار می¬گمارند مکلفند با ارائه مدارک ذیل تقاضای نامنویسی آنان را از شعبه ذیربط بنمایند.
• اصل و تصویر مجوز اشتغال به کار صادره توسط اداره کل اتباع بیگانه وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی یا اداره ذیربط آن در حوزه محل اشتغال .
• اصل و تصویر گذرنامه.
• فرم تکمیل شده پرسشنامه نامنویسی .
• لیست پرداخت حق بیمه .
۶) واحدهای نامنویسی شعب پس از اخذ مدارک مورد اشاره در بند”۵ ” و کنترل مشخصات مندرج در پرسشنامه نامنویسی با مدارک ارائه شده، موظفند ضمن تطبیق مدارک مربوطه و درج تصاویر آن در پرونده فنی، نسبت به تخصیص شماره شناسائی به بیمه شدگان موصوف واعاده اصل گذرنامه و مجوز اشتغال به کار به کارفرما اقدام نمایند .
۷) چنانچه کارفرمایان نسبت به ارسال لیست و پرداخت حق بیمه این گروه از اتباع بیگانه که دارای روادید و پروانه کار معتبر می باشند اقدام ننمایند، رسیدگی به ادعای افراد مزبور مبنی بر اشتغال در کارگاه های مشمول قانون تامین اجتماعی و احراز سوابق بیمه ای تابع ضوابط جاری و مورد عمل سازمان می باشد.
۸) ضوابط بیمه مشمولین گروه دوم :
در اجرای بند” الف” ماده«۵» قانون تامین اجتماعی، در حال حاضر کلیه اتباع دولت جمهوری کره (کره جنوبی) که طبق قوانین و مقررات مربوط در کشور ایران به کار اشتغال دارند از تاریخ ۲۰/۳/۱۳۵۷ از شمول مقررات قانون تامین اجتماعی ایران معاف می¬باشند وبابت افراد مورد بحث حق بیمه مطالبه نمی گردد و متقابلاً کلیه اتباع ایرانی که طبق قوانین و مقررات مربوط در کشور کره جنوبی به کار اشتغال دارند از شمول قوانین و مقررات قانون تامین اجتماعی کشور مذکور معاف خواهند بود .
بدین ترتیب اشخاص حقیقی یا حقوقی تبعه کشور ایران که در کشور کره جنوبی به عنوان کارفرما فعالیت دارند مکلفند حق بیمه اتباع ایرانی را که نزد آنها اشتغال دارند طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی به سازمان بپردازند.
۹) ضوابط بیمه مشمولین گروه سوم :
مشمولین این گروه از اتباع بیگانه ( مستند به بند “ب” ماده ۵ قانون تأمین ا جتماعی ) افرادی هستند که طبق گواهی مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ایران نزد کشور خود یا در کشور دیگر از موارد پیش¬بینی شده درماده “۳” قانون تأمین اجتماعی ( شامل : حوادث و بیماری ها ، بارداری ، غرامت دستمزد ، ازکارافتادگی ، بازنشستگی و مرگ ) کلاً یا بعضاً بیمه شده باشند.
۱۰) با توجه به اینکه مشمولین موصوف صرفاً در موارد یاد شده از شمول مقررات قانون تأمین اجتماعی معاف می باشند لیکن در بقیه موارد مندرج در ماده ۳ قانون، شمول مقررات قانون تأمین اجتماعی بر آنان مجری و حاکم خواهد بود، لذا چنانچه کارفرمایان این گروه از اتباع بیگانه با ارائه مدارک مشروح ذیل :
• اصل گواهی کارفرمای مربوط مبنی بر اینکه تبعه خارجی نزد کشور متبوع خود بیمه می باشد.
• اصل وترجمه رسمی گواهی بیمه اجتماعی کشوری که تبعه خارجی نزد آن بیمه شده و به تأیید نمایندگی سیاسی کشور جمهوری اسلامی ایران رسیده است .
• اصل و تصویر گذر نامه .
• اصل و تصویر مجوز اشتغال به کار توسط اداره کل اتباع بیگانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا اداره ذیربط آن در حوزه محل اشتغال .
مدعی گردند که تبعه خارجی نزد کشور متبوع خود بیمه می باشد و دراین ارتباط با استناد به بند “ب” ماده “۵” قانون تأمین اجتماعی درخواست نمایند اتباع مورد نظر نمی بایست مشمول مقررات قانون تأمین اجتماعی قرار گیرند و پیرامون مطالبات سازمان از بابت حق بیمه این قبیل افراد معترض باشند، شعب موظفند با اخذ مدارک و مستندات یاد شده بدواً مراتب را به اداره کل استان ذیربط منعکس تا متعاقباً به منظور رفع ابهام مطروحه، زمینه بررسی و تطبیق موارد مندرج در گواهی های مورد نظر با مفاد ماده ۳ قانون تأمین اجتماعی والنهایه اظهار نظر لازم توسط اداره کل امور فنی بیمه شدگان فراهم گردد.
۱۱ ) ضوابط بیمه مشمولین گروه چهارم :
به استناد تبصره الحاقی به لایحه قانونی اصلاح ماده “۵” قانون تامین اجتماعی مصوب ۴/۱۱/۷۸ مجلس شورای اسلامی، حوادث ناشی از کار اتباع کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره “۱۹”سازمان بین¬المللی کار از شمول بند”ب” ماده قانونی مذکور مستثنی می باشد. بنابراین برای آن عده از اتباع بیگانه که کشور متبوع آنان جزو کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه یادشده باشد، در صورت اشتغال در کارگاهها و مؤسسات مشمول قانون تأمین اجتماعی، سه حالت زیر متصور خواهد بود:
• اتباع بیگانه ای که در کشور خود از حمایت های مقرر درماده ۳ قانون تأمین اجتماعی برخوردار می باشند،
صرفاً در مقابل حوادث ناشی از کار بیمه خواهند بود، لذا می بایست براساس ضوابط تعیین شده در بندهای “۱۲ الی ۱۶” بخشنامه نسبت به نامنویسی، وصول حق بیمه و ارائه تعهدات قانونی به این قبیل افراد اقدام نمود.
• اتباع بیگانه ای که در کشور خود از هیچ یک از حمایت های مقرر در ماده ۳ قانون تأمین اجتماعی برخوردار نباشند ، از لحاظ پرداخت حق بیمه و ارائه تعهدات قانونی ، ضوابط مندرج در بندهای “۴ الی ۷ ” بر آنان حاکم خواهد بود.
• اتباع بیگانه ای که در کشور خود از برخی حمایت های مندرج در ماده۳ قانون تأمین اجتماعی بهره مند می باشند. در این صورت علاوه براینکه در مقابل حوادث ناشی از کار بیمه خواهند بود، ازلحاظ پرداخت حق بیمه و سایر مزایای قانونی می بایست مطابق ضوابط تبیین شده در بند “۱۰ ” بخشنامه اقدام گردد.
ضمناً نام کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره “۱۹”سازمان بین المللی کار ( مقاوله نامه تساوی رفتار با آسیب دیدگان حوادث ناشی از کار) به شرح فهرست ضمیمه می باشد.
۱۲) کارفرمایانی که این افراد را به کار می گمارند، مکلفند با ارائه مدارک ذیل تقاضای نامنویسی شاغلین خود را از شعبه ذیربط بنمایند.
• اصل و ترجمۀ رسمی گواهی بیمه اجتماعی کشوری که تبعه خارجی نزد آن بیمه شده و به تأیید نمایندگی سیاسی کشور جمهوری اسلامی ایران رسیده است.
• اصل و تصویر مجوز اشتغال به کار صادره توسط اداره کل اتباع بیگانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یا ادارۀ ذیربط آن در حوزه محل اشتغال .
• اصل و تصویر گذرنامه .
• فرم تکمیل شده پرسشنامۀ نامنویسی .
• لیست پرداخت حق بیمه .
۱۳) واحدهای نامنویسی شعب پس از اخذ مدارک مورد اشاره در بند “۱۲” و کنترل مشخصات مندرج در پرسشنامه نامنویسی با مدارک ارائه شده، موظفند ضمن تطبیق مدارک مربوطه و درج تصاویر آن در پرونده فنی، نسبت به تخصیص شماره شناسایی به بیمه شدگان موصوف و اعاده اصل گذرنامه و مجوز اشتغال به کار به کارفرما اقدام نمایند.
۱۴ ) نرخ و دستمزد مبنای کسر حق بیمه بابت حوادث ناشی از کار مشمولین موصوف به موجب آیین نامه اجرایی قانون یاد شده مصوب ۱۴/۶/۸۰ هیات محترم وزیران ، بر مبنای سه درصد حقوق و مزایای پرداخت شده به آنان است که می بایست هر ماه بدون رعایت حداکثر دستمزد مشمول کسر حق بیمه توسط کارفرما ازحقوق ومزایای تبعه بیگانه کسر وطبق مقررات به حساب واریز گردد . لذا کارفرمایان این گروه از اتباع بیگانه مکلفند مادام که اتباع بیگانه نزد آنها اشتغال به کار دارند صورت مزد یا حقوق آنان را جداگانه تنظیم و حق بیمه متعلقه را کسر و به شعبه ای که لیست و حق بیمه سایر کارکنان خود را می پردازند ارسال و پرداخت نمایند.
۱۵) با توجه به اینکه ارائه حمایتهای کوتاه مدت در مورد این قبیل افراد به محض وقوع حادثه ناشی از کار جاری می گردد، لذا صدور دفترچه تامین درمان برای این افراد منتفی خواهد بود، لیکن چنانچه پس ازاعلام گزارش حادثه از سـوی کـارفرمـا و بررسـی هـای لازم در چـارچوب مقـررات مـاده ۶۰ قـانون تامین اجتماعی و رعایت بخشنامه شماره “۱۶” امـور فنـی بیمـه شدگان، حادثـه از سوی واحد اجـرایی ذیربط ناشی از کار تشخیص داده شـود، می بایست نسبت به معرفی فرد حادثه دیده به مراکز درمانی، صرفاً در ارتباط با صدمات و عوارض حادثه ناشی از کار “مطابق فرم پیوست ” اقدام گردد .
۱۶) حمایت های قانونی قابل ارائه موضوع این بخشنامه برای این گروه از اتباع بیگانه در مقابل حوادث ناشی از کار به شرح زیر خواهد بود:
الف- خدمات درمانی تا بهبود حادثه دیده .
ب- غرامت دستمزد ایام استراحت پزشکی در ارتباط با حوادث ناشی از کار در صورت عدم اشتغال و دریافت مزد از کارفرما .
ج - غرامت نقص عضو. د – مستمری از کار افتادگی جزئی ناشی از کار. هـ - مستمری از کار افتادگی کلی ناشی از کار . و- مستمری فوت دراثر حادثه ناشی از کار.
منظور از حادثه ناشی از کار در مورد بیمۀ اتباع بیگانه، حوادثی است که در حین انجام کارموظف و به سبب آن ( موضوع ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی ) برای بیمه شده مشمول قانون اتفاق می افتد.
بخش چهارم - سایر موارد :
۱۷) به موجـب ماده ۱۲۸ قانون کـارجمهوری اسلامی ایران ، کارفرمایـان مکلفند قبل از اقـدام به عقد هـرگونه قراردادی که موجـب به کار گیری کارگران و استخدام کارشناسان و متخصصین بیگانه می شود، نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجـتماعی را در مورد امکان اجازه اشتغال تبعه بیگانه استعلام نمایند، لیکن در برخی موارد مشاهده می¬گردد در پاسخ به استعلام پیرامون وجود مجوز اشتغال به کار از سوی واحد های تعاون، کار و رفاه اجتماعی عنوان می گردد به دلیل عـدم امـکان دسترسی به سـوابق اظهار نظر میسر نمی باشد، در صورتیکه بر اساس اعلام اداره کل اشتغال اتباع خارجی وزارت متبوع، تـمامی پـرونده های اتـباعی که اقـدام بـه دریـافت پـروانه کـار نموده اند (حتی قبل از پیروزی انـقلاب اسلامی) نزد اداره کـل مذکور موجـود می باشد و از این حیث هـیچگونه ممنوعیتی جهت اعلام سوابق آنان وجود ندارد، لذا ادارات کل استانها می بایست ضـمن هماهنگی و تـعامل لازم بـا اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ترتیبی اتخاذ نمایند تا منبعد واحدهای تابعه به هنگام ارائه تعهدات قانونی، پس از اطمینان از مجوز اشتغال اتباع بیگانه ( که حاوی اطلاعاتی در باره نوع کار، محل اشتغال و مدت اعتبار پروانه کار می باشد) و عنداللزوم استعلام از مراجع مذکور برابر ضوابط فوق اقدام لازم را معمول نمایند. ضمناً ضروریست مجوز اشتغال به کار در پرونده فنی بیمه شده ضبط و نگهداری شود.
۱۸) آن دسته از اتباع بیگانه که پیگیر تمدید اعتبار کارت موقت کار خود ازسـوی ادارات تـعاون، کار و رفاه اجتماعی می باشند، تا فراهم شدن صدور کارت موقت جدید و یا تمدید آن بر اساس دستور العمل¬های مربوط و انجام کلیه مراحل قانونی ثبت نام، در صورت صدور گواهی مورد نظر در این ارتباط توسط ادارات مذکور مبنی بر تائید شغل و منطقه کار مصوب و اعلام مجاز بودن آنان جزو اتباع بیگانه شاغل مشمول و همچنین مدت اعتبار آن، دریافت لیست و حق بیمه آنان و همچنین ارائه حمایت های مقرر در قانون تامین اجتماعی همانند سایر بیمه شدگان در مدت اعتبار تعیین شده بلامانع خواهد بود.
۱۹) در مورد آن دسته از اتباع بیگانه که قبل از اخذ مجوز لازم در کارگاه های مشمول قانون تامین اجتماعی اشتغال به کار داشته و مبادرت به ارسال لیست و پرداخت حق بیمه نزد سازمان نموده اند لیکن در دوره مورد نظر پروانه کار معتبر به سازمان ارائه نگردیده باشد، در صورت صدور گواهی و تأیید مراتب توسط اداره کل تعاون ، کار و رفاه اجتماعی استان ذیربط یا واحد مربوطه آن در حوزه محل اشتغال ، پذیرش سوابق پرداخت حق بیمه و برخورداری از مزایای قانونی آن بلامانع خواهد بود.
تذکر: چنانچه افراد موصوف در زمان درخواست بهره مندی از مزایای قانونی بلند مدت، دارای مجوز اشتغال به کار توسط مراجع ذیصلاح باشند، به منظور صیانت و حفظ حقوق آنان سوابق پرداخت حق بیمه گذشته نزد واحدهای اجرایی سازمان معتبر و ملاک اقدام در ارائه تعهدات قانونی خواهد بود.
۲۰) چنانچه ثابت شود وقوع حـادثه مسـتقیماً ناشی از عدم رعایـت مقررات حفاظت فنی و نیز بروز بیماری ناشی از عدم رعایت مقررات بهداشتی و احتیاط لازم از طرف کارفرما یا نمایندگان او بوده، سازمان می بایست با رعایت کلیه ضوابط قانونی هزینه های مربوط به معالجه و غرامات و مستمری¬ها و غیره را پرداخته و طبق ماده ۵۰ قانون تأمین اجتماعی از کارفرما مطالبه و وصول نماید که اجرای ماده ۶۶ قانون تامین اجتـماعی در این قبـیل موارد حائز اهمیت بوده و مورد تاکید می باشد.
۲۱) چنانچه برخی از کارفرمایان بدون مجوز اشتغال نسبت به استخدام و به کارگیری اتباع بیگانه در کشور اقدام نمایند ، لازم است واحدهای اجرایی مشخصات کامل کارگاه مورد نظر، از قبیل نام کارگاه و یا موسسه ، نام کارفرما، نشانی دقیق کارگاه ، نوع فعالیت ، تعداد کل کارگران ، تعداد اتباع بیگانه را مستقیماً به اداره کل استان اعلام و متعاقباً اداره کل اخیرالذکر می بایست مراتب را به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان مربوطه منعکس نمایند. بدیهی است اقدام کارفرمایان درخصوص نحوه به کارگیری اتباع بیگانه و ارسال لیست و پرداخت حق بیمه که برخلاف موارد قانونی صورت می گیرد، هیچگونه تعهدی در زمینه ارائه حمایت های قانونی برای سازمان تأمین اجتماعی در قبال افراد مورد نظر نخواهد داشت.
۲۲) کد مالی تخصیصی برای نگهداری حسابهای درآمد موضوع تبصره الحاقی به لایحه قانونی اصلاح ماده ۵ قانون تامین اجتماعی مصوب۴/۱۱/۷۸ مجلس شورای اسلامی ( حق بیمه سه درصد حوادث ناشی از کار ) “۶۱۳۸ ” می باشد.
۲۳) این بخشنامه ضمن بازنگری درمفاد بخشنامه های ۲۴۱، ۲۵۵، ۳۲۷ ، ۳۹۶ ، ۳۸۹، ۴۲۲، ۴۲۳، ۴۲۷، ۴۴۷، ۴۹۳ فنی، ۶ امور بیمه شدگان،۲ مشترک فنی و درآمد و دستور اداری شماره ۳۶۴۶۶/۱-۵۲ مورخ ۲۹/۴/۱۳۸۴ و سایر ضوابط و مصوبات مربوطه تهیه شده و جایگزین می گردد و از تاریخ صدور، کلیه دستورها و اظهارنظرهای قبلی غیر قابل اجراء اعلام می گردد.
مسئـول حسن اجـرای این بخشنامه مدیـران کل، معـاونین بیمـه¬ای، رؤسـا و کارشناسـان ارشـد امور فنی بیمه شدگان، نامنویسی و حسابهای انفرادی ، امور فنی مستمریها و درآمد حق بیمه استانها، رؤسا و مسئولین واحدهای مذکور در شعب خواهند بود.
و من ا…التوفیق
سعید مرتضوی
